در ماهها و هفتههای اخیر بارها شاهد انتشار خبرهایی درباره جمعآوری امضا برای استیضاح وزیران دولت بودهایم؛ خبرهایی که در آغاز با سروصدای فراوان در فضای سیاسی و رسانهای همراه میشود، اما در نهایت، بینتیجه و بیسرانجام میماند. معمولاً طولی نمیکشد که همان نمایندگانی که پای برگه استیضاح را امضا کردهاند، یکی پس از دیگری امضای خود را پس میگیرند و ماجرای استیضاح در سکوت به حاشیه میرود. البته که استیضاح وزیران از اهرمهای قانونی برای اعمال نظارت مجلس است، همچنان که توان وزیران برای رایزنی و اقناع نمایندگان برای پس گرفتن امضا هم امری غیرقانونی نیست؛ با وجود اینها اما آیا بسامد تکرار استیضاحهای بیسرانجام، این اهرم قانونی را از کارکرد معمول خود نمیاندازد و گمانه سیاسیکاری و قدرتنمایی را درباره مجلس، تقویت نمیکند؟
قدس در گفتوگو با سه تن از نمایندگان فعلی و پیشین مجلس شورای اسلامی، این مهم را به بحث گذاشته است.
استیضاح وزیران باید در چارچوب آییننامه انجام شود
«عباس مقتدایی» نماینده مردم اصفهان و نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، در گفتوگو با روزنامه قدس، معتقد است: استیضاح حق نمایندگان است و نمیشود نمایندگان را از اعمال حقشان بازداشت؛ هر چند تأکید میکند نمایندگان در استفاده از این حق، باید منصفانه رفتار کنند.
مقتدایی میگوید: نمایندگان علاوه بر حق قانونگذاری، از ابزارهایی مانند تذکر کتبی، تذکر شفاهی و طرح سؤال برخوردار هستند. برخی از این اقدامها را نماینده به تنهایی میتواند انجام دهد، اما در طرح سؤال یا استیضاح، مشارکت سایر نمایندگان و کمیسیونهای تخصصی مرتبط، الزامی است آن هم برای اینکه روند قانونی تکمیل شود.نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی، تصریح میکند: بسیاری از آنچه در رسانهها به عنوان استیضاح مطرح میشود، در واقع مراحل اولیه و پیشنهادی استیضاح بوده و طبیعی است اگر به سرانجام نرسد؛ چنانکه در بسیاری از موارد، نمایندگان نمیتوانند امضاهای لازم را جمع کنند و طرح موضوع استیضاح، بینتیجه میماند.
نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی میگوید: تجربه مجلس دوازدهم نشان میدهد جز یک مورد استیضاح وزیر اقتصاد، سایر استیضاحها کم و بیش به همین سرنوشت دچار بودهاند.
مقتدایی تأکید میکند: بنابراین آنچه در رسانهها یا شبکههای اجتماعی با عنوان استیضاح مطرح میشود، غالباً پیشنهاد استیضاح و آغاز روند قانونی آن است، نه اجرای کامل آن؛ در این وضعیت دلیلی وجود ندارد که موضوع تحت عنوان استیضاح، رسانهای شود اما اغلب، رسانهای میشود. نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، معتقد است: نگاه به استیضاح باید قانونمند و مبتنی بر آییننامه داخلی مجلس باشد و نباید فضای رسانهای و شبکههای اجتماعی، واقعیتهای قانونی را تحت تأثیر قرار دهد؛ البته در این میان خود نمایندگان هم باید همین دقت آییننامهای را در انتشار عملکردشان و انعکاس آن در رسانه، به خرج بدهند.
استیضاح حق نمایندگان است و بازی سیاسی نیست
«سیدروحالله موسوی» نماینده مردم چهارمحال و بختیاری (لردگان) و دبیر اول کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها، در گفتوگو با روزنامه قدس، با تأکید بر نقش نظارتی مجلس شورای اسلامی، میگوید: مجلس حق دارد همواره نظارت قاطعانه خود را بر عملکرد وزیران و دستگاههای اجرایی اعمال کند. این نظارت از طریق ابزارهایی مانند تذکر، سؤال و استیضاح انجام میشود و نمایندگان در استفاده از این ابزارها آزاد هستند.
وی به روند بررسی برنامه هفتم توسعه در مجلس اشاره میکند و میافزاید: در هفته جاری، تمامی وزیران و معاونان رئیسجمهور برای ارائه گزارش پیشرفت برنامه هفتم توسعه به مجلس حضور یافتند. این نخستین بار در تاریخ مجلس شورای اسلامی بود که گزارش عملکرد برنامههای پنجساله در همان مراحل اولیه، صبح و ظهر طی دو روز متوالی، در صحن علنی و کمیسیونهای تخصصی بررسی شد، پیش از این معمولاً منتظر میماندند تا درصد پیشرفت برنامهها به ۲۵ تا ۳۰ درصد برسد. این یک نمونه مناسب از عملکرد نظارتی مجلس است و نباید شائبه سیاسی بودن را به آن نسبت داد.
نماینده مردم چهارمحال و بختیاری (لردگان) در مجلس شورای اسلامی درباره افزایش درخواستهای استیضاح برخی وزیران در مجلس هم معتقد است: این اتفاق در همان چارچوب حقوق نمایندگی است و هر قدر هم که تکرار بشود، نباید آن را بازی سیاسی تلقی کرد. موسوی میگوید: وزیران میآیند و در صحن و کمیسیونها دفاعیات خود را ارائه میدهند و نمایندگان بسته به استدلالها تصمیمگیری میکنند. بعضی از نمایندگان قانع میشوند و برخی خیر؛ بر این اساس، طرحی مثل استیضاح ادامه پیدا میکند یا کنار میرود، این روند طبیعی بررسیهای قانونی است.
استیضاح ابزار نظارتی مجلس است و نباید از کارکرد بیفتد
«حسین حاتمی» مشاور امور پارلمانی و پروژههای ویژه شورای عالی مناطق آزاد کشور و عضو سابق هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، در گفتوگو با روزنامه قدس، بر قانونی بودن ابزار استیضاح تأکید میکند؛ هر چند معتقد است افزایش درخواستهای استیضاح میتواند آسیبزننده باشد.
حاتمی میگوید: استفاده از ابزارهای نظارتی مجلس باید متناسب با شرایط کشور باشد و هدف آن نه ایجاد چالش، بلکه ارتقای پاسخگویی و شفافیت در عملکرد دولت باشد تا صرفاً به عنوان یک بازی سیاسی یا اقدامی قابل تقبیح تلقی نشود.وی با اشاره به فرایند قانونی استیضاح توضیح میدهد: اگر نمایندهای در مسیر استیضاح با ابهامی مواجه شود، کمیسیون مربوط جلساتی را با حضور نماینده و وزیر برگزار میکند تا ابهامها رفع شود؛ گاه نماینده درمییابد که مشکل موجود ساختاری یا میراث دوره قبل بوده و وزیر دخالتی در آن نداشته است. در این شرایط، ابزارهایی مانند تعویق استیضاح یا توضیح وزیر برای اقناع نماینده پیشبینی شده و آییننامه داخلی مجلس ظرفیت لازم برای این فرایندها را فراهم کرده است.عضو سابق هیئت رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، تصریح میکند: درست است که در شرایط فعلی، موضوع استیضاح گاهی به صورت مکرر مطرح میشود، اما باز هم این نباید نقطه ضعف مجلس تلقی شود؛ هر چند نمایندگان میتوانند گزیدهتر، از ابزارهای قانونی استفاده کنند. حاتمی با تأکید بر همدلی و وفاق میان مجلس و دولت میگوید: دولت و مجلس، بر اساس قاعده وفاق و همکاری متقابل، تعامل خوبی برقرار کردهاند. طبیعتاً از مجلس هم انتظار میرود به تداوم این همدلی کمک کند تا دولت در مقام اجرای قوانین، بتواند با کمترین چالش، مسیر حل مسائل سیاسی و اقتصادی کشور را در پیش بگیرد.
خبرنگار: سید حسین حسینی
نظر شما